(Ontleend aan: https://www.kvk.nl/advies-en-informatie/innovatie/duurzaam-ondernemen/stikstofuitstoot-nederland-hoe-zit-het/)
1. Uitstoot
Na de corona-uitbraak lijkt het stil rondom de stikstofcrisis. De praktijk is anders; het kabinet blijft bezig met beleid. Maar is de stikstofuitstoot nog wel een grote dreiging voor de Natura 2000-gebieden als voor de corona uitbraak? En volgen er, naast de eerdere maatregelen zoals de snelheidsverlaging, nog meer maatregelen?
Ongeveer 78% van alle lucht om ons heen bestaat uit stikstof. Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu. Maar stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3) wel (bron: RIVM). Een teveel aan deze stoffen verstoort de natuur, waardoor planten en diersoorten verdwijnen. Ook is het schadelijk voor de gezondheid, zegt het RIVM.
Stikstofoxiden komen vrij bij het verbranden van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld via uitlaatgassen van auto’s, schepen en vliegtuigen. Maar ook energiecentrales en de industrie stoten stikstofoxiden uit. En huishoudens, bijvoorbeeld door het gebruik van aardgas.
Ammoniak komt grotendeels van de dieren- en kunstmest uit de veehouderij. Een deel verdampt als ammoniak en komt in de lucht. Door neerslag of directe opname van planten komt het in de bodem en het grondwater terecht. Daarnaast komt een klein percentage van de ammoniak uit de industrie, de bouw en het verkeer.
Stikstofuitstoot/afbeelding RIVM
2. Is stikstof nog een probleem, nu we door corona minder uitstoten?
Door de coronacrisis is er minder wegverkeer, luchtverkeer en industriële activiteiten. Het RIVM houdt rekening met een daling van de stikstofoxide uitstoot van ongeveer 18%. Maar dit hangt in werkelijkheid af van de duur van de crisis en de verdere ontwikkeling van de activiteiten, stelt het onderzoeksinstituut. Minister Schouten ziet de dalende stikstofuitstoot als tijdelijk. Ze wil voorkomen dat stikstofregels straks de aantrekkende economie in de weg staan als de coronacrisis voorbij is. Ze gaat door met haar plannen voor het verminderen van de stikstofuitstoot in Nederland.
3. Wat is het stikstofbeleid van de overheid?
In mei 2019 zette de Raad van State een streep door het Nederlandse stikstofbeleid Programma Aanpak Stikstof (PAS). De stikstofuitspraak legde bouwprojecten en het verlenen van vergunningen stil. Het kabinet kwam daarop in november 2019 met korte termijn maatregelen om de stikstofuitstoot te verminderen, zodat de vergunningverlening weer op gang kon komen. Het is een meertrapsraket: enkele maatregelen zijn ingevoerd, zoals het verlagen van de maximumsnelheid op snelwegen. Een aantal maatregelen is verder uitgewerkt, zoals de subsidieregeling voor stalaanpassingen. En er komt een aantal nieuwe maatregelen bij. Bij minstens de helft van de stikstofgevoelige Natura 2000 gebieden, moet de stikstofdepositie in 2030 onder de kritische depositiewaarden (KDW) liggen. Dat is de hoeveelheid neerslag van stikstof dat een natuurgebied aan kan. In 2018 heeft circa 78% van de stikstofgevoelige natuurgebieden een te hoge stikstofdepositie, uitgaande van de KWD-norm (bron: Rijksoverheid).
Concreet betekent dit dat de stikstofdepositie in 2030 gemiddeld 255 mol/ha/jr minder moet zijn. De benodigde uitstootdaling komt voor de helft van maatregelen die het kabinet al heeft genomen.
Van de totale ammoniakuitstoot in de landbouw in 2017 is het grootste deel afkomstig van mest in stallen (47%), mesttoediening (35%) en kunstmesttoediening (9%), stelt Adviescommissie Remkes
op 8 juni 2020 (bron: Emissieregistratie 2019).
Circa 10% neemt het Klimaatakkoord voor zijn rekening. Aanvullende maatregelen moeten zorgen voor de andere 40%. Naast de maatregelen voor het verminderen van stikstofuitstoot aan de bron, zet het kabinet ook in op natuurbehoud en –herstel. Ook komt het kabinet voor het einde van het jaar met een plan voor het ‘mengen’ van functies in een gebied (natuurinclusiviteit genoemd). Om zeker te zijn van een dalende stikstofuitstoot de komende jaren, wil minister Schouten het stikstofbeleid en de KWD-norm vastleggen in de wet.
Noot: Gezien de steeds verdere achteruitgang van de natuur blijft de Vereniging deze maatregelen kritisch volgen en pleiten wij voor een stevige aanpak om de stikstof op de korte termijn terug dringen.
Stikstofmaatregelen in de landbouw:
- Boeren die willen stoppen kunnen gebruikmaken van een nieuwe beëindigingsregeling.
- Degene met de hoogste stikstofdepositie in een Natura 2000 gebied komt als eerste in aanmerking. De regeling is op zijn vroegst vanaf begin 2021 open.
- De saneringsregeling voor varkenshouderij (Srv) is gesloten. Het kabinet keurt de ontvangen aanvragen goed, als ze voldoen aan de criteria (bron: Rijksoverheid). De regeling is uitgewerkt in een tijdlijn. Omdat de uitvoering vertraagd is, onder andere door het grote aantal aanvragen, schuift de overheid geld door naar 2021.
- Minder eiwit in veevoer: koeien stoten het niet opgenomen eiwit uit hun voer uit in de vorm van ammoniak. Door het veevoer hierop aan te passen, kan de stikstofuitstoot verminderen. Dit moet niet ten koste gaan van de gezondheid van de dieren. Er volgen nog afspraken tussen de overheid en de landbouwsector.
- Koeien meer in de wei: het kabinet wil het aantal gemiddelde weidegang uren van koeien van 1648 uur in 2018, stapsgewijs verhogen met 125 uren in 2021 en 250 uren vanaf 2022. Want meer koeien in de wei, in plaats van in de stal, geeft minder ammoniakuitstoot. Beweiden en bemesten worden voor nu niet vergunningplichtig.
- Verdunnen mest: door het verdunnen van mest, kan de ammoniakuitstoot volgens het kabinet verder omlaag. Bijvoorbeeld door –via staldaken- opgevangen water te mengen met mest. Voor de periode van 2021 t/m 2023 volgt een subsidieregeling waarbij 40% van de investeringskosten wordt vergoed.
- Centrale mestverwerking: door het versneld afvoeren van dierlijke mest van het veehouderijbedrijf, ontstaat er geen ammoniak. Het voorstel van het kabinet is het centraal verwerken van dierlijke mest tot ‘schone’ meststoffen. Het kan een vervanger zijn van de huidige kunstmest of een nieuw exportproduct. Er komt een meerjarige subsidieregeling voor hoogwaardige mestverwerking en kunstmestvervanging.
- Duurzame stalaanpassingen: voor eind 2023 komen er strengere emissienormen voor ammoniak, afhankelijk per diersoort. Uiterlijk 2025 gaan deze in. Er komt een overgangsperiode en een subsidieregeling.
- Omschakelfonds voor boeren: voor het overstappen naar kringlooplandbouw kan men gebruik maken van een omschakelfonds.
- Coaches voor boeren: bij het maken van keuzes, kan men ondersteuning krijgen. Zo komen er vouchers voor het volgen van cursussen of het inschakelen van een onafhankelijke bedrijfscoach.
Stikstofmaatregelen voor de industrie:
- Stikstofreductie terugdringen bij industriële ‘piekbelasters’: het kabinet komt met een subsidie voor het ondersteunen van een beperkt aantal zogeheten ‘piekbelasters’ bij het verminderen van hun stikstof- en ammoniakdepositie. De zogeheten piekbelasters zijn enkele grote industriële bedrijven, zoals raffinaderijen en chemische industrie.
- Verbeteren Best Beschikbare Technologie (BBT): als groot industrieel bedrijf is men wettelijk verplicht milieuvervuiling tegen te gaan. Bijvoorbeeld door zo min mogelijk energie- en grondstoffen te gebruiken. Het kabinet kijkt of terugdringen van de stikstofuitstoot kan worden toegevoegd aan de bestaande BBT-aanpak.
- Sinds januari 2020 kun je geen subsidie meer aanvragen voor pelletkachels en biomassaketels.
Stikstofmaatregelen in de bouw:
De komende 3 jaar zet het kabinet in op meerdere pilots met zero emissie mobiele werktuigen. Dit gebeurt op bouwplaatsen nabij Natura 2000 gebieden, zodat de bouwprojecten door kunnen gaan.
Bouwondernemers wordt gevraagd hun materieel vervroegd af te schrijven en te investeren in schoon bouwmaterieel en innovatie van het bouwproces. Minister Schouten gaat na wat de financiële ondersteuningsmogelijkheden hiervoor zijn.
Stikstofmaatregelen voor het verkeer:
De overheid wil dat nieuwe auto’s in 2030 emissieloos zijn. Daar komt bij dat de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) vrachtwagens gaat controleren op AdBlue Systemen. Deze systemen zijn er voor het terugdringen van uitstoot in de uitlaatgassen. Het kabinet vermoedt dat 5 tot 10% van de systemen niet goed werken of worden gemanipuleerd. Om kosten van het systeem, onderhoud of reparaties te drukken.
Scheepvaart:
De overheid zet in op een duurzame binnenvaart. Zo komt er een labelsysteem voor het volgen van de milieuprestaties van binnenvaartschepen. En komt er een subsidieregeling voor het aanschaffen van schonere motoren. SCR-katalysatoren (retrofit) moeten de stikstofuitstoot van binnenvaartschepen met 80% verminderen. De bestaande regelingwordt uitgebreid. Voor de zeevaart zet het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zich in voor een wereldwijde CO2 heffing.
Er komen 5 walstroomvoorzieningen voor zeevaartschepen. Waarschijnlijk in de Rotterdamse haven en in IJmuiden. Subsidie dekt de noodzakelijke aanvangsinvesteringen. De verwachting is dat in 2021 de energiebelasting op walstroom vervalt.
Luchtvaart:
Voor de coronacrisis is Schiphol gestart met een pilot: vliegtuigen taxiën elektrisch van de gate naar de startbaan en vice versa. Dit vermindert uitlaatgassen van kerosine.
Uit: KVK/Ellen Koekoek/15 sept. 2020.