De patrijs staat al lange tijd op de Rode lijst van Nederlandse broedvogels. Vogelbescherming heeft daarom samen met SOVON Vogelonderzoek 2013 uitgeroepen tot ‘Jaar van de Patrijs’.
Kenmerken
De patrijs of het veldhoen is een akkervogel uit de familie van fazanten.Een volwassen patrijs is ongeveer 30 centimeter groot en het is een compacte grijsbruine vogel met een oranjebruin kop. Mannetjes hebben bovendien een kastanjebruine buikvlek in de vorm van een hoefijzer. De vrouwtjes hebben een kleinere vlek, de jongen hebben geen vlek. Voor de rest is er weinig verschil tussen mannetjes en vrouwtjes De snavel is klein en grijs en de poten kort en grijsDe patrijs leeft in kleine groepen. Bij gevaar drukken de vogels zich tegen de grond, of vliegen laag over de grond weg, luid roepend en met duidelijk hoorbare vleugelslagen. Vliegt met snelle vleugelslagen, afgewisseld met korte glijpauzes. Tijdens de vlucht valt de roodachtige staart op. Zijn roep klinkt als Kirrr-ik of Perrr-ik. dat vooral 's avonds en 's nachts te horen is.
Het leefgebied
De patrijs is een standvogel die in het overgrote deel van Europa voorkomt. Patrijzen komen vooral in kleinschalige open terreinen voor, zoals weilanden, akkers en braakliggende terreinen met houtwallen of heggen, heidevelden en hoogvenen. Akkerland is het meest in trek, vooral als dit wordt afgewisseld met ruige dijken, slootranden, wegbermen en houtwallen. Ze broeden op het gras, heide, in moerassen, duinen en lage heuvels. Tot ver in vorige eeuw was de patrijs een algemene broedvogel, met een populatie van naar schatting enkele honderdduizenden broedparen. De patrijs staat nu op de rode lijst als kwetsbaar. De afname in aantal in Nederland is goed gedocumenteerd; dit begon al in de periode 1950 tot 1970, waarbij uit deelstudies bleek dat de vogel in die periode achteruitging met 40-60%.Volgens Sovon nam het aantal broedparen in de periode 1990-2003 verder af en broedden er in 2007 nog ongeveer 10.000 paar in Nederland. Inmiddels is de patrijs uit grote delen van Nederland aan het verdwijnenDe oorzaak van de achteruitgang van de patrijs is onder andere een gebrek aan grote insecten. Dit komt door de verschraling van het agrarische landschap door intensieve landbouw en veeteelt, de schaalvergroting waarbij bosjes, ruigten en kruidenrijke overhoekjes en stoppelakkers verdwijnen. Het verdwijnen hiervan betekende naast het verlies van dekking en nestgelegenheid, vooral gebrek aan dierlijk voedsel voor de jongen. Daarnaast lopen nesten de kans om gemaaid te worden in het broedseizoen.
Voedsel en broeden
De broedduur van de patrijs bedraagt 26 dagen . Het nest wordt door de patrijs op de grond gemaakt, in een dichte begroeiing. De broedperiode is in april - mei en ze broeden 1 keer per jaar waarbij het aantal eieren varieert van 13-16 (maar soms meer)Omdat patrijzen gevoelig zijn voor infecties is deze soort zeer moeilijk te kweken in gevangenschap. Ook zijn de dieren in tegenstelling tot kwartels, fazanten en kippen monogaam. Patrijzen eten zowel plantaardig als dierlijk voedsel, maar de jongen leven de eerste weken louter van insecten en ander klein gedierte.
Wat kunt u doen?
Bezitters van grond in het buitengebied kunnen de patrijs en andere 'akker- en weidevogels' helpen door ruige overhoekjes te laten staan en perceelsranden kruidenrijk te houden. Dit kan door een gefaseerd, extensief maaibeheer.